✳️ نمادهاي شاد شهري راهي براي تغيير سبك زندگي شهرها و انسانها دو پديده اي هستند كه در كنار هم و مكمل يكديگرند. به تعبير ديگر، شهر موجود زنده‌اي است كه هر لحظه تغيير مي‌كند و در جلوه‌هاي تازه‌اش بر نوع نگاه و تعامل شهروندان اثر مي‌گذارد. امروزه زندگي شهری و خصوصا دركلان شهر ها، […]
✳️ نمادهاي شاد شهري راهي براي تغيير سبك زندگي
شهرها و انسانها دو پديده اي هستند كه در كنار هم و مكمل يكديگرند. به تعبير ديگر، شهر موجود زنده‌اي است كه هر لحظه تغيير مي‌كند و در جلوه‌هاي تازه‌اش بر نوع نگاه و تعامل شهروندان اثر مي‌گذارد.
امروزه زندگي شهری و خصوصا دركلان شهر ها، به خاطر پيچيدگي هايي كه دارد اختلالاتي را در ارتباطات انساني به وجود آورده است و به دليل همين مسائل و مشكلات انبوهي كه شهر را احاطه كرده رويكرد ميان رشته اي به اين پديده را در سراسر جهان ضروري كرده است.
جامعه شناسي، روانشناسي و برخي علوم ديگر با رشته هاي معماري و شهرسازي رابطه ناگسستني دارند. اقتصاد، علوم اجتماعي، روان شناسي، جغرافيا و سياست و … در كنار اين ضرورت هاي رشته اي، با واقعيتي به نام شهر كه با مسائل و مشكلات عديده اي روبه روست، به طور طبيعي دايره ي نيازهاي خود را به دانشگاه ها مي گستراند، روبرو هستيم.
براي مثال ضرورت توجه به نظم دانش هاي متفاوت در بررسي مسائل شهري، موجب شد سال ۱۹۹۳ با هدف ارائه راه حل هاي نوآورانه و در عين حال عملي مركزي تحت عنوان «مخازن فكري شهر» در كاراكاس تأسيس شود.
مهارت هاي تركيبي مورد نظر اين مركز شامل معماران، مهندسان عمران، برنامه ريزان محيط زيست، متخصصان ارتباطات، معماران منظر شهري است. در همين رابطه، شكل گيري ايده و نظريه اكولوژي شهري و استفاده از نظريات زيست شناسي در شناخت و تحليل شهر را بايد در چهارچوب انتظام ميان رشته اي فهم كرد .[۱]
سياست گذاري و طراحي مناسب شهري همخوان با نيازهاي انساني مي تواند حقيقتا بر نشاط و شادماني دروني شهروندان و رضايت آنان از زندگي تاثير بگذارد و برنامه ريزان امور شهري همواره به دنبال ايجاد جاذبه هاي بصري و جلوه هاي شادي آفرين در شهر ها هستند تا شهرونداني سالم از نظر جسم و روان داشته باشند.
عدم انسجام بافت شهري، سرانه پايين فضاي فرهنگي، فضاي سبز و ورزشي و مشكلات اقتصادي، از جمله مهمترين عواملي هستند كه موجب كاهش نشاط شهروندان مي شوند.
امام صادق (ع) فرموده اند: نگاه كردن به سبزه ها مايه شادماني است.
در نگاه اسلام براي همه زمانها و مكانها شكل يكسان و خاصي براي تاسيس بناها معين نشده است، بلكه بر اساس شرايط زماني و مكاني و تامين اهداف مورد نظر اسلام ، بناها تاسيس مي شوند، از همين رو در حديثي از پيامبر اسلام(ص) چنين آمده است:« شهرهايتان را به لحاظ مكان و نماي زيبا به گونه اي بسازيد كه چشم نواز بوده و چشم انداز داشته باشد.» [ ۲]
چارلز مونتگومري معتقد است: «شهر شاد شهريست كم كربن، سبز و شهري كه از ما حفاظت مي كند. طراحي هاي شهري را با هدف تجربه كردن و كسب تجربيات زندگي و ارتباطات انساني انجام دهيم، نه آنگونه كه در زمان حاضر تنها در جهت تقويت زيرساخت ها صورت مي گيرد. راهكارهاي زياد و مختلفي وجود دارد براي آنكه ميزان شادماني را در يك شهر ارتقاء دهيم مثل ساخت يك پارك كوچك يا ايجاد يك ميدان پياده رو »[ ۳]
پاركها و فضاهاي سبز به مثابه ريه هاي يك شهر عمل مي كنند. بنابر اين لازم است در شهرهاي بزرگ به ايجاد و گسترش چنين فضاهايي همت گماشت. تشويق شهروندان به مشاركت همگاني در ايجاد فضاهاي سبز و حفظ ونگه داري آنها با استفاده از مشوق هايي مانند تخفيف و يا عدم اخذ عوارض ، برگزاري جشنواره و… مي تواند در تحقق اين مساله دخيل باشد.
فضاهاي سبز شهري در كنار ساير منافع زيست محيطي، مهمترين عنصر تأمين‌كننده تنوع رنگي هستند و در شكل‌دهي سيماي شهري نقش اساسي دارند. اين عناصر مي تواند شامل پوشش گياهي و ساير عناصر طبيعي باشند.
در شهرها اين فضاها شامل پاركها و فضاهاي اطراف اتوبانها و خيابانها مي باشند. اگر دنبال رنگهاي شاد، جذاب و زنده هستيم، بايد روي فضاي سبز بيشتر كار كنيم. با استفاده از اين شيوه در شهرهاي قديمي دنيا، بدون تغيير در بافت ساختمان‌هاي قديمي – كه اغلب حتي منطبق با روانشناسي مدرنيته رنگها نيستند- جذابيت‌هاي بصري بسيار جالبي بوجود آورده‌اند. با كمترين هزينه مي‌توان با گذاشتن گلدان‌هاي كوچكي در لبه‌هاي پنجره يا نصب درهاي كاذب بر ديوار كوچه ها و آپارتمانها و همخواني با تركيب رنگ مصالح، جلوه‌هاي رنگي زيبايي ايجاد كرد.
توجه به طراحي و ساخت مبلمان شهري و استفاده از تجربيات كشورهاي توسعه يافته بسيار مهم و موثر هست. به عقيده روانشاسان، رنگها زبان احساسات ما هستند و در زندگي انسانها نقش اساسي و تعيين كننده دارند تا جايي كه مي توان بر اساس استفاده ار رنگها، به حقيقت شخصيت افراد پي برد.
اساساً نماهاي شهري به جلوه‌هاي رنگي شهر شكل مي‌دهند و بزرگ‌ترين تأثير شهر بر ساكنانش از لحاظ بصري است. به همين دليل، امروز مهمترين چالشي كه شهرهاي در حال توسعه با آن مواجهند آلودگي‌هاي بصري است. اينجاست كه اهميت و كاربرد رنگ در شهرسازي اهميت پيدا مي‌كند.
انواع بيلبوردهاي تبليغاتي و تابلوهاي شهري، راهنمايي و رانندگي، رنگ پوشش افراد، خودروها، تغيير فصول، بستر موقعيت جغرافيايي هر شهر، علاوه بر عوامل مرسوم مانند بناها، كف و ديگر عناصر شهري ثابت در چهره رنگي شهر تأثيرگذار است. در اين مورد حتي انتخاب هدفمند رنگ وسائط نقليه حمل و نقل عمومي از جمله اتوبوس، تاكسي و… يا دخالت در رنگ‌آميزي تابلوها، اعم از تابلوي مغازه‌ها و ساير علائم شهري مي‌تواند چهره رنگي شهر را به كلي دگرگون كند.
استفاده از رنگهاي گرم در ساختمان سازي به جاي رنگهاي سرد و خاكستري و اخرايي و براي جلوگيري از حاكميت آشفتگي بر روند ساخت و سازها، هدايت فعالان حوزه ساختمان‌سازي به استفاده از نماها و تركيب‌هاي رنگي جهت جبران آشفتگي بصري و بي‌نظمي در رنگهاي شهر لازم و ضروري است. مي توان بجاي نماهاي آلومينيومي و شيشه‌اي و گرانيت سياه، از مصالح و سنگ‌هاي تراورتن رنگي و روشن در نماهاي ساختماني استفاده كرد تا رنگ اين سنگ‌ها شادابي و طراوت مضاعفي به محيط‌هاي شهري بدهد.
در برخي كشورهاي پيشرفته، در تمام نماي ساختمان و يا بخش هايي از آن مانند بالكن، از شيشه ها والمانهاي رنگي و ساده استفاده مي شود.
به كارگيري مناسب رنگ به عنوان مظهري از پيوند بين انسان و محيط، ساده‌ترين و موثرترين عامل در جهت سرزندگي و خوانايي شهر، مورد استفاده قرار گرفته ا ست. كمترين نقش رنگ به كاهش خستگي و برانگيختن چشم انسانها در يك محيط مربوط مي شود. به همين دليل رنگها در طراحي مبلمان شهري و استفاده در نماهاي ساختماني و نمادهاي عمومي مهم بوده و مي‌تواند در پويايي يا ميرايي زندگي شهري نقشي تعيين كننده داشته باشد.
رنگ‌آميزي پل‌ها، نماها، نورپرداز‌ي، طرح ها و نقاشي هاي ديواري، موسيقي، نصب تنديس هنرمندان و مشاهير و … در ميادين و نقاط مهم شهر از ديگر آيتم هاي موثر در ارتقاء شادابي، طراوت، سرزندگي شهروندان هستند. در چنين شهرهايي شاهد سبك زندگي سالم و روابط اجتماعي مطلوب و سازنده خواهيم بود بر خلاف شهرهايي كه توجه نكردن به عوامل شادي افزاي دروني و بروني و يا استفاده بي رويه از رنگهاي خاكستري و تيره، سبب ايجاد حالت منفي، رخوت و سستي و روابط غير سازنده اي خواهيم بود كه چه بسا بي تاثير در افزايش جرم و بزه هاي اجتماعي نخواهد بود.
دانشمندي گفته: « ثروتمندترين كشور، كشوري است كه بيشترين افراد شاداب و شرافتمند را زير بال خود دارد.» نشاط، تحرك، پويايي، شادابي و… از ويژگي هاي نسل جوان و پويا است و موافق طبع و مقتضيات فطري او است و در مقابل، خمودگي، سستي، انزوا، بي تحركي، غمناكي، پژمردگي، آفت بزرگ و مانع عظيم رشد و شكوفايي و خلاقيت و كارآمدي نسل جوان است [۴]
❇️ دکتر رسول ابراهیمی اصل
استاد دانشگاه
