به مناسبت روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی

بناهای قدیمی روایتگر هویت شهرها

تایسیز نیوز- خانه های قدیمی یادگاری از نسل های گذشته زبان گویای نوع و نحوه زندگی مردمان این سرزمین هستند که در کنار روایتگری نقش بسیار مهم و بی مانندی در هویت شهرها و روستاهای کشور دارند.

به گزارش تایسیزنیوز، کهن شهر تبریز به عنوان یکی از تاریخی ترین شهرهای ایران و جهان با داشتن افزون بر ۴۰۰ خانه قدیمی جزو معدود شهرهایی به شمار می رود که امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند بازسازی، بهسازی و مرمت آنها برای پاسداشت فرهنگ، هویت و میراث گذشتگان دارد.

۳۰ فروردین که به عنوان روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی اعم از خانه ها، مساجد، تپه ها و محوطه های تاریخی نامگذاری شده است، فرصت بسیار مناسبی برای بررسی و کنکاش از این آثار است که می تواند منجر به هویت بخشی به جامعه شود.

معاون میراث‌ فرهنگی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان شرقی با اشاره به وجود بیش از ۲ هزار اثر ثبتی شامل محوطه و تپه‌های تاریخی، خانه‌ها، مساجد، قلعه‌ها و حمام‌های تاریخی در این استان، گفت: حراست و نگهداری از این اماکن تاریخی و هویتی یکی از ماموریت های بسیار مهم و تاثیرگذار وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.

وحید نواداد اظهار کرد: در این میان خانه‌های تاریخی نقش بسیار برجسته در هویت بافت‌های تاریخی جوامع مختلف دارند، طوری که می‌توان کهن شهر تبریز را شهر خانه‌های تاریخی نامید که در نقاط مختلف این شهر پراکنده است.

وی با بیان اینکه در گذشته به جهت حفاظت آثار تاریخی، خانه‌های دارای ارزش تاریخی توسط دولت و نهادهای عمومی خریداری شده و به جهت حفظ و نگهداری آنها کاربری فرهنگی و موزه‌ای به آنها داده شده است، افزود: وقتی تنها در شهر تبریز نزدیک به یکهزار خانه ارزشمند تاریخی وجود دارد نمی‌توان همه آنها را تملک کرد.

نواداد تبدیل خانه های تاریخی به موزه، رستوران و هتل یکی از برنامه های مهم میراث فرهنگی آذربایجان شرقی است، اما به دلیل کمبودهای مربوط به اعتبارات به هیچ عنوان نمی توان این همه خانه را خریداری و تبدیل به موزه و هتل کرد.

وی تنها راه حفاظت از خانه های قدیمی را افزایش آگاهی میراثی و مشارکت مردم جهت احیا و حفظ اصالت کاربری بناها دانست و یادآور شد: تنها راه حفاظت، افزایش آگاهی های عمومی و مشارکت مردم جهت احیا و حفظ اصالت کاربری این بناهاست.

نواداد با اشاره به اینکه تبریز در طول تاریخ همواره با مخاطرات و منازعات مختلفی نظیر جنگ‌ها و بلایای طبیعی دست‌ و پنجه نرم کرده است، ادامه داد: با توجه‌ به شعار سال ایکوموس ( ورای بین المللی بناها و محوطه های تاریخی) در خصوص توجه به تاب‌آوری در مواجهه با تغییرات اقلیمی، منازعات و بلایای طبیعی، مطالعه و پژوهش و بهره‌گیری از توان جامعه علمی بسیار حایز اهمیت است.

وی یکی از برنامه های مهم اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی را ارایه بسته های فرهنگی، برنامه های آموزشی و برگزاری نشست های مختلف تخصصی در حوزه آگاهی دهی به عموم و متخصصان امر برای حراست از بناهای تاریخی بیان کرد.

نواداد نشست های تخصصی پیرامون راهبردهای تاب‌آوری و بازیابی در حفاظت از خانه‌های تاریخی در برابر بلایا و مخاصمات را از جمله این برنامه های آموزشی و تخصصی بیان کرد که در آن کارشناسان و متخصصان امر به تبادل نظر می پردازند.

وی با اشاره به اینکه طبق آخرین یافته های باستان شناسی هم اکنون یکهزار تپه و محوطه تاریخی دارای ارزش پژوهشی در این استان وجود دارد، این تعداد محوطه تاریخی را نشانه ای آشکار از اهمیت تمدنی و تاریخی آذربایجان دانست و اظهار کرد: این در حالی است که تاکنون اطلاع رسانی عمومی به منظور آگاهی دهی به مردم و حتی پژوهشگران و محققان باستان شناسی در این خصوص به انجام نرسیده است.

نواداد ضعف در اطلاع رسانی را یکی از چالش ها و کاستی های حوزه میراث فرهنگی کشور و آذربایجان شرقی خواند و ادامه داد: این موضوع قابل نقد است و باید اذعان کرد که در این رابطه حتی نتوانسته ایم جوامع محلی را نسبت به وجود، اهمیت و ارزش تپه ها و محوطه های تاریخی که در سراسر استان پراکنده اند، آگاه کنیم که چنین موضوعی در کوتاه مدت و دراز مدت به ضرر مجموعه های تاریخی و میراثی کشور است.

برای دوام حیات بناهای تاریخی، مقاوم‌سازی ابنیه زیر نظر متخصصان یک ضرورت ملی است

رییس بنیاد ایران‌شناسی شعبه آذربایجان شرقی نیز در گفت و گو با خبرنگاران، اهمیت روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی را مورد تاکید قرار داد و گفت: حفظ ابنیه تاریخی به‌ مثابه یک وظیفه دینی و ملی است و این وظیفه در کشوری مانند ایران که از پشتوانه‌ای عظیم در حوزه فرهنگ و تمدن برخوردار است، دوچندان اهمیت دارد.

محمد طاهری خسروشاهی اظهار کرد: برای دوام حیات بناهای تاریخی، مقاوم‌سازی ابنیه زیر نظر متخصصان یک ضرورت ملی است که باید اهتمام جدی از سوی متولیان فرهنگی و اجتماعی روز این مساله مهم وجود داشته باشد.

وی افزود: در حوزه محافظت از آثار تاریخی نقش مردم بسیار برجسته است و بنیاد ایران‌شناسی آمادگی برگزاری کارگاه‌ها و نشست‌های آموزشی با هدف آشنا کردن مردم با الزامات مردمی‌سازی حفاظت از سازه‌های تاریخی و ابنیه را دارد.

طاهری خسروشاهی راهبردهای تاب‌آوری و بازیابی در حفاظت از خانه‌های تاریخی در برابر بلایا و مخاصمات را موضوع بسیار مهم و تعیین کننده در حراست و حفاظت از هویت شهرها دانست و یادآور شد: همکاری میراث فرهنگی با نهادها و مراکز علمی و تخصص در این راستا بسیار مهم و ضروری است.

وی با بیان اینکه خانه‌های تاریخی گنجینه‌های ارزشمندی هستند که از گذشتگان به یادگار مانده‌اند، گفت: حفاظت از آنها وظیفه‌ای همگانی است و این کار تنها با تلاش دولت و متخصصان امکان‌پذیر نیست، بلکه نیازمند مشارکت فعالانه مردم و به‌ خصوص نهادهای فرهنگی و اجتماعی است.

طاهری خسروشاهی نقش روابط‌عمومی‌ها به‌ عنوان پل ارتباطی بین سازمان‌ها و مردم را مورد اشاره قرار داد و اظهار کرد: روابط‌ عمومی‌ها می‌توانند با استفاده از ابزارها و روش‌های مختلف اطلاع‌رسانی مانند رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و برگزاری رویدادهای فرهنگی مردم را با اهمیت خانه‌های تاریخی و ضرورت حفاظت از آنها آشنا کنند و آنها را به مشارکت در حفظ این میراث ارزشمند تشویق کنند.

استاد دانشگاه نیز با اشاره به شعار سال روز جهانی بافت‌ها و بناهای تاریخی، گفت: برای سال ۲۰۲۴ موضوع بلایا، مخاصمه و “منشور ونیز” در کنار هم موضوع سال انتخاب شدند.

بهره برداری از بناهای تاریخی نیازمند توجه ویژه است

اسکندر مختاری طالقانی افزود: با توجه‌ به جامعیت منشور ونیز که در سال ۱۹۶۴ تدوین شد، همواره یکی از مهم‌ترین ملاک‌های عمل در اقدامات حفاظتی بوده است.

وی افزود: اقدام شورای حفاظت از بناها و بافت‌های تاریخی (ایکوموس) در نام‌گذاری سه سال متوالی به نام بلایا و مخاصمه و تاب‌آوری در این راستا صورت‌ گرفته است.

مختاری طالقانی ادامه داد: از دیدگاه گردشگری لزوم توجه به بناها و محوطه‌های تاریخی از ۲ منظر عرضه و تقاضا دارای اهمیت می‌باشد، چون این اماکن تاریخی و زیبا از جمله عناصر بسیار مهم در جلب گردشگران داخلی و خارجی به شمار می رود.

وی با بیان اینکه در بخش عرضه با تبدیل داشته به دارایی و محصول می‌توان از ظرفیت های این بناها برای گسترش گردشگری بهره برد، افزود: در بخش تقاضا باید توجه داشته باشیم که سرمایه ما نیازمند نگهداری، پاسداشت، مرمت و احیاست و باید توجه ویژه به ظرفیت تحمل در بخش بهره‌برداری داشته باشیم و برای بازدید و بهره‌برداری پلان مدیریتی وجود داشته باشد.