واقع شدن تبریز روی گسل فعال، این شهر را بر روی بمب ساعتی قرار داده که هر لحظه ممکن است وقوع زلزله شدید فجایع انسانی به دنبال داشته باشد و به طور قطع مدیریت بحران آن کار ساده ای نخواهد بود. تاکنون چندین زلزله مهیب در تبریز اتفاق افتاده که نخستین آن در سال ۸۵۸ […]
واقع شدن تبریز روی گسل فعال، این شهر را بر روی بمب ساعتی قرار داده که هر لحظه ممکن است وقوع زلزله شدید فجایع انسانی به دنبال داشته باشد و به طور قطع مدیریت بحران آن کار ساده ای نخواهد بود.
تاکنون چندین زلزله مهیب در تبریز اتفاق افتاده که نخستین آن در سال ۸۵۸ میلادی مقارن با ۲۴۴ هجری قمری و آخرین آن در سال ۱۱۹۳ هجری قمری بوده که در هر کدام از این زلزله ها هزاران نفر کشته و تبریز تقریبا از بین رفته است.
این زلزله های بزرگ در شرایطی رخ داده که تبریز کهن روی گسل واقع نشده بود، اما اکنون که این کلانشهر بیش از ۴۰۰ هزار نفر حاشیه نشین دارد و برخی در بافت فرسوده زندگی می کنند و هزاران نفر نیز روی گسل زلزله ساکن هستند، در صورت وقوع زلزله بزرگ در این شهر کهن فاجعه انسانی رخ خواهد داد که نظیر آن تاکنون در منطقه وجود نداشته است.
به گفته کارشناسان زمین شناسی و زلزله و به گواه تاریخ، زلزله بنیان کن در این کلانشهر هر ۲۰۰ تا ۲۳۵ سال یکبار اتفاق افتاده و اکنون حدود ۲۳۵ سال از وقوع آخرین زمین لرزه مهیب تبریز می گذرد و اگر زلزله ای اتفاق بیفتد کل شهر تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و فاجعه انسانی خواهیم داشت.
خطرناک بودن ساخت و سازها و افزایش بارگذاری بر روی گسل تبریز گسل را تحریک می کند و در نهایت خطر فاجعه انسانی در زمان زلزله را بیشتر می کند؛ از طرف دیگر برای این ضریب خطر زمین لرزه، باید ستاد ویژه ای فراتر از مدیریت بحران شهرهای دیگر تشکیل شود.
ستاد ویژه نیز برای آمادگی جهت کاهش خسارت زلزله تبریز و شهرهایی مثل تهران باید امکانات، تجهیزات، پشتیبانی و برنامه دقیق تری نسبت به سایر شهرهای ایران که خطرپذیری و جمعیت کمتری دارند، پیش بینی کند.
بنا به اعلام کارشناسان بیشترین خطر وقوع زلزله تبریز و تهران را به لحاظ شدت و حجم خسارت جانی تهدید می کند اما تاکنون چاره ای در حد ابعاد احتمالی این خطر پیش بینی نشده است.
۵۰ هزار نفر در جهان سالانه بر اثر زلزله جان خود را از دست می دهند، بر این اساس هزینه های استحکام سازی ساختمان ها در دنیا بعد از سال ۱۹۵۰ میلادی تاکنون بیش از ۱۰ برابر افزایش یافته است، اما در ایران نه فقط برای استانداردسازی و مستحکم سازی اقدام قاطع و بدون ریسکی انجام نشده، بلکه در شهری مثل تبریز اجازه ساخت واحدهای مسکونی بی شماری را روی گسل خطرناک زلزله داده اند.
بنا به گفته مهندسان ساختمان و اعلام مجامع بین المللی، به ازای هر دلار پیشگیری که انجام نمی شود بیش از ۳ تا ۴ دلار(آمار ۲۰۱۶میلادی) هزینه پس از حادثه ایجاد می شود؛ پس هر ساختمانی که اکنون مستحکم سازی شود علاوه بر اینکه از افزایش تصاعدی هزینه های خسارت مالی و جانی زلزله کاهش می یابد بلکه حجم تخریب ها و ابعاد انسانی و روانی زلزله هم کاهش خواهد یافت.
گفته «احتیاط شرط عقل است»، برای شرایط عادی است حال که خطر جانی در کمین شهرهای زلزله خیز و پرجمعیت کشور مثل تبریز و تهران وجود دارد باید بگوییم خطر جدی تر از آن است که برنامه ریزی برای مقابله با آن را به تاخیر بیندازیم، زیرا علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد.
یادداشت از پیمان پاکزاد
