برای تداوم پیشرانی آذربایجان در تقویت شعر و ادبیات انقلابی برنامه ریزی شود

تایسیز نیوز- نشست تخصصی شعر و ادبیات انقلاب اسلامی در آذربایجان با عنوان «شکوفه در برف» به همت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن ادبی تبریز در تالار خاقانی خانه فرهنگ تبریز برگزار شد،اساتید و پژوهشگران حوزه شعر و ادبیات در سالگرد قیام خونین ۲۹ بهمن مردم تبریز برای تداوم پیشرانی آذربایجان در تقویت جریان شعر و ادبیات اسلامی و انقلابی کشور تاکید کردند.

به گزارش تایسیز نیوز، معاون فرهنگی و رسانه ای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی روز شنبه در این آئین که جمعی از شعراء، ادبا ، استادان دانشگاه و مسئولین انجمن های ادبی تبریز حضور داشتند، با بیان اینکه انقلاب اسلامی نقطه عطف تاریخ ایران محسوب می شود و همه موضوعات و مسائل را می توان در ۲ بازه زمانی قبل و بعد از انقلاب اسلامی مورد مطالعه قرار داد، به نقش شعر و ادبیات در پیروزی انقلاب اسلامی و نیز تاثیر گذاری انقلاب اسلامی بر شکل و محتوای شعر و ادبیات پرداخت.

حسن گلی اظهار کرد: تبریز همواره خاستگاه و پیشران حرکت های فرهنگی و ادبی در ایران بوده است و در چنین نشست هایی لازم است با بهره گیری از نظریات و دیدگاه های استادان و پیشکسوتان حوزه شعر و ادبیات، مساعی و برنامه ریزی لازم جهت تداوم پیشرانی آذربایجان در تقویت جریان شعر و ادبیات اسلامی و انقلابی کشور صورت گیرد.

شعر و ادبیات انقلاب اسلامی بین شعر ملی و دینی آشتی ایجاد کرد

پژوهشگر حوزه ادبیات نیز در این نشست گفت: پیروزی انقلاب اسلامی زمینه ساز تحولات گسترده در زمینه های مختلف از جمله در حوزه فرهنگ، شعر و ادبیات بوده است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است، این تغییرات هم در زمینه ساختار و فرم (‌صورت ) شعر و ادبیات و هم در زمینه محتوا و سیرت ادبیات قابل مطالعه است.

محمد طاهری خسروشاهی اظهار کرد: شعر بعد از انقلاب اسلامی به لحاظ محتوایی ویژگی های مختلفی دارد که آرمان گرایی و امید آفرینی نخستین خصوصیت مهم آن است که محصول فضای اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی است و حتی با دقت در عناوین مجموعه های شعر قبل و بعد از انقلاب می توان متوجه این تغییر اساسی شد، به عنوان مثال مجموعه «تنفس صبح» قیصر امین پور نمود بارز این موضوع است.

رئیس بنیاد ایران شناسی آذربایجان شرقی افزود: ویژگی دوم شعر و ادبیات انقلاب اسلامی خاستگاه دینی و اسلامی آن است که منبعث از هویت انقلاب اسلامی بوده و تکثر مفاهیم مرتبط با حادثه عاشورا و ائمه معصومین (‌ع)‌ در شعر و ادبیات بعد از انقلاب اسلامی بیانگر این نکته مهم محسوب می شود.

وی ادامه داد: سومین ویژگی مهم شعر و ادبیات انقلاب اسلامی هم توجه به مفاهیم ملی است که در نتیجه این رویکرد توانست ۲ گانه شعر ملی یا شعر دینی را به یک نقطه مشترک برساند و در واقع شعر و ادبیات انقلاب اسلامی در نقطه مقابل شعر و ادبیات پیش از انقلاب اسلامی؛ بین شعر ملی و دینی آشتی و همگرایی عمیقی ایجاد کرد.

نخستین شعر برای قیام ۲۹ بهمن تبریز را شاعر تبریزی استاد یدالله مفتون امینی سرود

دکتر جمشید علیزاده استاد برجسته ادبیات نیز در این نشست تخصصی اظهار کرد: مقطع حقیقی و علمی آغاز شعر انقلاب به حدود ۲ دهه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ مربوط می شود.

بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، جریان شعر مخالفت با رژیم حاکم وقت پدید آمد و غالب محتوای شعر فارسی تا ایام پیروزی انقلاب اسلامی همین شعر اعتراض بوده است که شعر اخوان، شاملو و… نمونه بارز این مساله است، در دهه ۴۰ نیز شعر چریکی ظهور کرد و شعر به طور صریح به مخالفت با رژیم پهلوی پرداخت.

وی افزود: بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، جریان شعر مخالفت با رژیم حاکم وقت پدید آمد و غالب محتوای شعر فارسی تا ایام پیروزی انقلاب اسلامی همین شعر اعتراض بوده است که شعر اخوان، شاملو و… نمونه بارز این مساله است، در دهه ۴۰ نیز شعر چریکی ظهور کرد و شعر به طور صریح به مخالفت با رژیم پهلوی پرداخت.

وی افزود: در مطالعه شعر اعتراضی با ۲ شاخه معتقدین به لزوم انقلاب که باورهای مذهبی خاصی نداشتند و دینداران معتقد به لزوم انقلاب اسلامی مواجه هستیم.

وی ادامه داد: در راس شاخه دوم که باورهای اسلامی و شیعی داشتند می توان به استاد شفیعی کدکنی ، نعمت میرزا زاده و مفتون امینی اشاره کرد، البته این روند به تدریج پر رنگ تر شد تا اینکه در سال های پیروزی انقلاب اسلامی اوج گرفت.

وی یاداور شد: یکی از پرشورترین شعرهای انقلاب را که همه ساله بازخوانی می شود همان شعر معروف ( ای ایران ای سرای امید )‌ استاد سایه می باشد یا اشعار مهمی که به مناسبت ورود امام خمینی به ایران سروده شد، اشعار حمید سبزواری بود که این افراد و شاعران دیگری مانند استاد اوستا و… شاعرانی بودند که شخصیت شعری شان و شهرت شاعری شان در زمان پیش از انقلاب اسلامی شکل گرفته بود.

وی افزود: نخستین شعری که برای قیام ۲۹ بهمن تبریز سروده شد ، توسط شاعر تبریزی استاد یدالله مفتون امینی سروده شد که امینی نیز از پیش از انقلاب اسلامی شاعر بزرگی بود.

جمشید علیزاده تصریح کرد: با توجه به اینکه با فاصله کمی از پیروزی انقلاب اسلامی ، جنگ تحمیلی آغاز شد ، شعر انقلاب اسلامی یک پیوستگی و ترکیب ناگسستنی با شعر دفاع مقدس دارد و در این دوره باز شاهد ایفای نقش شاعرانی هستیم که شهرت شاعری شان به قبل از انقلاب اسلامی بر می گردد که استاد شهریار یا مشفق کاشانی نمونه ای از این شاعران هستند.

وی ادامه داد: این شاعران زمانی که به همراهی با انقلاب اسلامی اغاز کردند، شخصیت شعری و زبانی شان شکل گرفته بود و نسل جدید شاعران انقلاب اسلامی بعد از اواسط دهه ۶۰ وارد عرصه شدند که اشعار قابل توجهی ارائه کردند.

وی گفت: البته باید توجه کرد که در همه دنیا، شعر زمان جنگ و بحران از حالت استعلایی فاصله گرفته و حالت تبلیغی و شعاری و ساده به خود می گیرد که یک دلیل آن لزوم همراه نمودن توده های مردم می باشد. این مساله در اشعار دوران جنگ تحمیلی نیز موضوعیت دارد و حتی در آثار شاعری مانند شهریار نیز قابل ملاحظه است .

شعر انقلاب اسلامی ، شعر امتی است

مهدی نعلبندی مدیر رادیو برون مرزی تبریز نیز در این نشست اظهار کرد:‌ از جمله مهمترین شعرهایی که در جهان عرب در توصیف حضرت امام خمینی (‌ره)‌ سروده شده است، شعر زیبای نزار قبانی است که ترجمه آن چنین است :

بادام در باغ های شیراز به شکوفه نشست

و رنج کشیدگان، سرانجام، روزه را به پایان رسانیدند

اینان همان پارسیانند که کسری را بعد از چیرگی به زیر کشیده اند

و بت ها را به لرزه درآورده اند

شیعیان، سنیان

گرسنگان، تشنگان

زنجیرهای شان را شکسته اند و لگام ها را گسسته

فرمانروای مصر برای شاه ایران اشک می ریزد

و چه خنده دار که شهر «اسوان»، به پناهگاهی برای یتیمان! تبدیل شده است

و خمینی که شمشیرش را بلند نگاه دارد خدا ،

ندای اسلام و رسولش را سر داده است

این چنین است که دین، به آفرینشی پایدار

و به انقلاب

و به فتح

مبدّل می گردد

مهدی نعلبندی تاکید کرد: شعر انقلاب اسلامی بیش از اینکه شعر ملی باشد، شعر امتی است، امتی بودن گفتمان انقلاب اسلامی است و شعرش نیز همین است .

وی ادامه داد: وقتی به بیانات ۱۳۴۲ امام خمینی نگاه کنیم یا حتی به سنت مراجع تقلید شیعه توجه کنیم، صحبت از امت است نه ملت، فتوای تنباکو را نگاه می کنیم صحبتی از ایران نیست. نگاه ، نگاه امتی است .

وی خاطر نشان کرد: در تحلیل محتوای صحیفه نور حضرت امام خمینی (‌ره )‌ یا روایت فتح شهید آوینی نیز این موضوع کاملا مشخص است در اشعار حضرت امام خمینی (‌ره )‌ نیز نگاه امتی و شیعی و انتظار حضرت ولی عصر (‌عج )‌کاملا مشخص است، هویت شعر انقلاب اسلامی نگاه امتی است که البته ملیت و ایران نیز به شکل بارز و آشکار در متن آن دیده می شود.در تحلیل محتوای صحیفه نور حضرت امام خمینی (‌ره )‌ یا روایت فتح شهید آوینی نیز این موضوع کاملا مشخص است در اشعار حضرت امام خمینی (‌ره )‌ نیز نگاه امتی و شیعی و انتظار حضرت ولی عصر (‌عج )‌کاملا مشخص است، هویت شعر انقلاب اسلامی نگاه امتی است که البته ملیت و ایران نیز به شکل بارز و آشکار در متن آن دیده می شود.

نعلبندی اشعاری از شاعران ایرانی و آذربایجانی که در وصف امام خمینی (‌ره )‌سروده شده است را قرائت کرد و توضیحاتی نیز در خصوص آنها ارائه کرد.

این پژوهشگر ادبیات انقلاب اسلامی با اشاره به نگاه فاخر مقام معظم رهبری به آذربایجان و تبریز اظهار کرد: معتقدم امروز تنها کسی که در خصوص تاریخ و فرهنگ آذربایجان جریان سازی می کند شخص مقام معظم رهبری است، تعابیری مانند پرچم آزادی ایران دست تبریزی ها است، از سوی مقام معظم رهبری ایراد شده است یا نگاه ایشان به دوران صفویه که آغاز آن را با تعبیر طلوع صفویه مورد اشاره قرار می دهند یا مشخصا از بزرگان فرهنگ و ادب آذربایجان اسم می برند نشانه توجه خاص ایشان به تبریز و آذربایجان است .

شعر انقلاب یا انقلاب شعر تنها کسی که در خصوص تاریخ و فرهنگ آذربایجان جریان سازی می کند شخص مقام معظم رهبری است، تعابیری مانند پرچم آزادی ایران دست تبریزی ها است، از سوی مقام معظم رهبری ایراد شده است یا نگاه ایشان به دوران صفویه که آغاز آن را با تعبیر طلوع صفویه مورد اشاره قرار می دهند یا مشخصا از بزرگان فرهنگ و ادب آذربایجان اسم می برند نشانه توجه خاص ایشان به تبریز و آذربایجان است .

محمد رنجی تبریزی، شاعر تبریزی نیز در ادامه این نشست گفت : می توانیم به جای اصطلاح شعر انقلاب از عبارت انقلاب شعری استفاده کنیم که این انقلاب ادبی در نتیجه پیروزی انقلاب اسلامی ایران ایجاد شد. انقلاب اسلامی به ایجاد انقلاب ذهنی در افکار و اندیشه های برخی نویسندگان و شاعران منجر گردید که این مهم در مقایسه آثار قبل و بعد از انقلاب اسلامی آنان قابل مشاهده است .

وی افزود: پیوند شعر انقلاب با شعر دوران دفاع مقدس جریان قوی و نیرومندی ایجاد کرد که توانست در زمان کوتاهی به جایگاه فاخری دست یابد و مفاهیمی در ادبیات ایران ورود پیدا کرد و روح معنویت و حماسه را به جامعه ادبی تزریق کرد.

این شاعر بر لزوم توجه نهادهای فرهنگی در روند تربیت نسل جوان شاعران انقلابی تاکید کرد.

اشعار و ادبیات انقلاب اسلامی برای مخاطبین غیر ایرانی تبیین شود

ابراهیم اقبالی عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز ، در ادامه نشست با تشکر از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن ادبی تبریز به دلیل برگزاری این نشست کم نظیر، ضمن تعریف علمی ادبیات و شعر انقلاب اسلامی؛ شعاری و تبلیغی بودن را جزو ماهیت شعر انقلاب اسلامی دانست .

این استاد دانشگاه با یاد آوری جمله معروف استاد شهریار که گفته بود : من شعری شاهکارتر از این ندیدم که مردم فریاد می زنند خدایا خدایا تا انقلاب مهدی، خمینی را نگه دار ؛ تصریح کرد: اشعار شاعران انقلاب اسلامی به دلیل ماهیت خود به شعار مردم انقلابی تبدیل می شود و جالب است من در ماموریت علمی خوددر تاجیکستان متوجه شدم یکی از پژوهشگران برجسته تاجیک به جمع آوری و تحلیل محتوای شعارهای مردم ایران در ایام انقلاب اسلامی پرداخته است و سیر تاریخی آنها را مشخص نموده بود.

اقبالی در ادامه به تشریح ۲ نگرش متضاد مادی و اسلامی به شعر و ادبیات پرداخت و تاکید کرد در نگاه مادی به شعر و ادبیات، مسائل ضد اخلاقی و یا جنسی رجحان و برتری دارد و این در حالی است که نگاه اسلام به شعر و ادبیات نگاهی انسانی و حماسی است و لذا لازم است اشعار انقلابی برای مخاطبین غیر ایرانی به شکل مناسبی تبیین شود .

اقبالی با بیان اینکه ما قبل از انقلاب اسلامی نیز شاعران انقلابی و اعتراضی داشتیم ، تصریح کرد البته نگاه برخی از آن شاعران سوسیالیستی و کمونیستی بود.

خدمت کم نظیر انقلاب اسلامی به شعر و ادبیات ترکی

صمد رحمانی پژوهشگر ارشد زبان و ادبیات فارسی و ترکی نیز به عنوان آخرین سخنران این نشست تخصصی اظهار کرد: داستان در ادبیات کلاسیک ما جایگاه بسیار رفیعی دارد و روزگاری ما به همه دنیا داستان صادر کرده ایم.

وی ادامه داد: در قرن ششم و هفتم افرادی مانند نظامی و سعدی سرآمد ادبیات و داستان سرایی بودند، داستان زمانی در کشور ما رو به ضعف نهاد که به دنباله روی صرف از غرب روی آوردیم در دوره پهلوی ما ادبیات کلاسیک خود را رها کردیم و دنبال تقلید از مکاتب مختلف غربی بودیم.

وی گفت: البته قبل از دوران پهلوی و در دوره مشروطه ، ادبیات فاخری با محوریت تبریز ایجاد شده بود و داستان رئالیسم جان تازه ای گرفته بود که با روی کار آمدن رضا خان، داستان نویسی هم از تب و تاب افتاد.

طی دوران پهلوی داستان نویسی به ابتذال کشیده شد تا اینکه بعد از انقلاب اسلامی ، روند بازگشت به خویشتن در بین نویسندگان رواج یافت. نویسندگانی مانند محمود دولت آبادی و … به ادبیات کلاسیک مراجعت بازگشتند. انقلاب اسلامی، روحیه ناامیدی را که بین نویسندگان رواج یافته بود از بین برد و آثار جدیدی بر مبنای امیدواری به آینده و ارزشهای اسلامی و انقلابی خلق شد.

این استاد دانشگاه، با اشاره به آثار خلق شده در خصوص دفاع مقدس ابراز امیدواری نمود که اثر فاخر و جهانشمولی در قواره کتاب جنگ و صلح تولستوی با محوریت دفاع مقدس که دفاع یک مردم آزاده در برابر استکبار بود، خلق شود .

توسعه زبان و ادبیات ترکی در دوره انقلاب اسلامی موضوع دیگری بود که مورد اشاره این پژوهشگر ادبیات زبان ترکی قرار گرفت.

برخی نویسندگان و شاعران به ترکی می نوشتند اما اجازه نشر نداشتند، ولی پس از انقلاب اسلامی زبان و ادبیات ترکی جان تازه ای گرفت و آثار متعدد و فاخری با زبان و ادبیات ترکی منتشر شده است .

رحمانی با بیان اینکه در همه دوران پهلوی هیچ کتاب شاخصی به زبان ترکی منتشر نگردید، گفت : در آن دوران برخی نویسندگان و شاعران به ترکی می نوشتند اما اجازه نشر نداشتند، ولی پس از انقلاب اسلامی زبان و ادبیات ترکی جان تازه ای گرفت و آثار متعدد و فاخری با زبان و ادبیات ترکی منتشر شده است .

ایوب شهبازی رئیس انجمن ادبی تبریز نیز در این نشست، با تاکید بر لزوم هم افزایی بین انجمن های ادبی تبریز، برگزاری نشست های تخصصی، ارتباط با انجمن های ادبی شهرستانها ، تربیت نسل جدیدی از شعراء و جریان سازی در حوزه شعر و ادبیات را از مهمترین برنامه های این انجمن در دوره جدید توصیف کرد.