((یاددداشت – احمد مرادپور))آب، اصلیترین و حیاتیترین منبع حیات بر روی زمین است و بدون آن، ادامه زندگی برای انسانها، حیوانات و گیاهان امکانپذیر نخواهد بود. با این حال، در سالهای اخیر، تغییرات اقلیمی، افزایش جمعیت و مصرف بیرویه، منابع آبی کشور را با بحران جدی مواجه کرده است. این بحران، صرفاً یک مسئله محیطزیستی نیست، بلکه موضوعی راهبردی و ملی است که میتواند امنیت غذایی، توسعه اقتصادی و سلامت جامعه را تحت تأثیر قرار دهد.
آب، حیاتیترین عنصر طبیعت و بنیان توسعه هر کشور است؛ اما امروز ایران با یکی از مهمترین چالشهای راهبردی خود در حوزه منابع آبی روبهروست. کاهش بارشها، خشکسالیهای متوالی، تغییرات اقلیمی، فرونشست زمین، و مصرف بیرویه موجب شدهاند بخشهای مختلف کشور — از کشاورزی و صنعت تا شهرنشینی — تحت فشار جدی قرار گیرند. این وضعیت تنها یک “مسئله محیطزیستی” نیست؛ بلکه موضوعی جدی در سطح “امنیت ملی و آینده کشور” به شمار میرود.رهبر معظم انقلاب طی سالهای اخیر بارها و بهطور صریح بر ضرورت اصلاح الگوی مصرف آب و مدیریت منابع تأکید کردهاند و این موضوع را یک مسئولیت دینی، اخلاقی و ملی دانستهاند. ایشان هشدار دادهاند که اگر امروز به مدیریت مصرف و صیانت از منابع آبی توجه نکنیم، هزینههای سنگین آن در آینده گریبانگیر ملت خواهد شد. این تأکید نشان میدهد که بحران آب، موضوعی فرابخشی و کلان است که همه آحاد جامعه و دستگاههای مسئول باید بهطور هماهنگ آن را جدی بگیرند.ابعاد بحران آب در ایرانآمارهای رسمی نشان میدهد که سرانه آب تجدیدپذیر در ایران طی نیمقرن گذشته از بیش از چهار هزار مترمکعب به کمتر از هزار مترمکعب در سال کاهش یافته است؛ رقمی که کشور را در آستانه ” تنش آبی شدید” قرار میدهد.برداشت بیرویه از سفرههای زیرزمینی سبب شده بسیاری از دشتها در وضعیت بحرانی قرار گیرند و پدیده فرونشست زمین به یکی از تهدیدهای جدی زیرساختهای کشور تبدیل شود.این سطح از تخریب، نهتنها امروز را با مشکل مواجه میکند، بلکه برای بازگشت به شرایط مطلوب،دههها زمان و سرمایهگذاری کلان نیاز خواهد بود.از سوی دیگر، بخش کشاورزی که حدود ۹۰ درصد مصرف آب کشور را به خود اختصاص میدهد،همچنان تا حد زیادی به روشهای سنتی متکی است.
روشهایی که موجب هدررفت وسیع منابع ارزشمند آب شده و امنیت غذایی کشور را در آینده تهدید میکند. تداوم این روند، به معنای کاهش تولید داخلی، افزایش وابستگی غذایی و فشار مضاعف بر منابع طبیعی خواهد بود.راهکارهای بهینهسازی مصرف و مدیریت منابع آب : سیاستگذاری دقیق و قاطع – کنترل جدی برداشت آب زیرزمینی و جلوگیری از فعالیت چاههای غیرمجاز.حمایت دولتی از آبیاری نوین و ارائه تسهیلات برای کشاورزان بهمنظور بهرهوری بیشتر. سرمایهگذاری در بازچرخانی آب در صنایع بزرگ و توسعه شبکههای آب بازیافتی یا فاضلابهای خانگی. مدیریت آمایش سرزمین و جلوگیری از کشت محصولات آببر در مناطق خشک و کمآب.اصلاح ساختارهای بخشیدر کشاورزی : جایگزینی روشهای آبیاری سنتی با سامانههای قطرهای و بارانی.اجرای الگوی کشت متناسب با اقلیم هر منطقه.در صنعت : استفاده از فناوریهای بازچرخانی آب و کاهش مصرف حداقل ۳۰ درصدی در صنایع آببر.در شهرداریها : نوسازی شبکههای فرسوده انتقال آب. توسعه فضای سبز کمآب و استفاده از گیاهان بومی.ارتقای فرهنگ و آموزش مصرف بهینه آببهینهسازی مصرف آب، نیازمند تغییر در سبک زندگی، استفاده از فناوریهای نوین و برنامهریزی دقیق در بخشهای کشاورزی، صنعت و مصرف خانگی است. در بخش کشاورزی، استفاده از سیستمهای نوین آبیاری مانند قطرهای و بارانی، جایگزین روشهای سنتی هدررفتآور شده است. در صنعت، بازیافت آب و کاهش مصرف در خطوط تولید، نه تنها به حفظ منابع کمک میکند، بلکه بهرهوری اقتصادی را نیز افزایش میدهد. و در زندگی روزمره، اقداماتی ساده مانند تعمیر شیرآلات، مدیریت شستشو و مصرف هوشمندانه آب، میتواند اثرات چشمگیری داشته باشد.
رهبر انقلاب بارها بر نقش فرهنگسازی در مصرف آب تأکید کردهاند. ایشان معتقدند صرفهجویی در آب، بخشی از تعهد اخلاقی و اجتماعی هر فرد است و تربیت نسل آینده برای احترام به منابع طبیعی، یکی از الزامات مهم کشور است. هرگونه کوتاهی در این مسیر، میتواند نسلهای بعدی را با مشکلات جدی مواجه کند و هزینههای اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی سنگینی به همراه داشته باشد.بحران آب در ایران یک هشدار جدی و بیتعارف است. اگر امروز برای تغییر الگوی مصرف و حفظ این سرمایه ملی اقدام نکنیم، فردا با چالشهایی مواجه خواهیم شد که جبران آنها بسیار دشوار خواهد بود. همانگونه که رهبر انقلاب تأکید دارند، آب تنها یک منبع طبیعی نیست، بلکه”حیات، امنیت و آینده کشور” است.بهینهسازی مصرف آب، تنها یک توصیه محیطزیستی نیست؛ بلکه ضرورتی استراتژیک و وظیفهای همگانی است. با برنامهریزی دقیق، اصلاح فرهنگ مصرف، بهکارگیری فناوریهای نوین و مشارکت همه مردم، میتوانیم این بحران را مدیریت کرده و آیندهای امن و پایدار برای نسلهای آینده رقم بزنیم. بهینهسازی مصرف آب دیگر گزینه نیست، بلکه ضرورتِ حیاتی است. اگر امروز تصمیم قاطع نگیریم، فردا ممکن است دیر باشد. همانگونه که رهبر معظم انقلاب تأکید دارند، حفاظت از آب، محافظت از زندگی، امنیت و آینده ملت است.
