صنعتگری از جنس فردا

صنعتگری از جنس فردا

پیشرفت هر کشوری بستگی مستقیم به انگیزه جوانان آن دارد. وقتی روح تولید در اندیشه‌ها دمیده شود، رونق اقتصادی و توسعه پایدار، هدفی دست یافتنی است.

• 

مرور سرگذشت صنعتگر تبریزی، مصداق بارز این مدعا است.
فردی که استعدادش بسیار بود و انگیزه اش بی مثال. همیشه در اندیشه بهترین‌ها بود، البته برای همه.
وقتی در سال‌های جوانی بورسیه دولت شد تا در انگلستان در رشته هوانوردی تحصیل کند، هچنان دل در گرو شهرش داشت. رفت و درس خواند، اما برگشت تا در وطن به عشق خود برسد: تولید و کار آفرینی.

یک مرد، آغازگر یک صنعت
نخستین بار با مرحوم سیدرضا مقیمی اصل در سال ۹۱ دیدار کردم. فکر می‌کردم قرار است مثل هر مدیرعامل دیگری توجیهش کنیم که مصاحبه حتما باید در خط تولید باشد نه در اتاق کارش در فضای اداری.
اما وقتی متصدی ورودی کارخانه ما را درست به وسط سالن تولید راهنمایی کرد و او را پشت میز کارش مشغول هم فکری با کارگران دیدم، متوجه شدم با فرد متفاوتی روبرو شده ام.

تعجبم را که دید گفت: خانم دفتر به چه درد من می‌خورد؟ آدم فنی باید در کارگاهش باشد.
البته کارگاهی که می‌گفت، فقط یک اصطلاح بود. منظورش سالن عظیمی بود که تنها یکی از ۱۴ کارخانه مجموعه صنعتی مهر اصل محسوب می‌شود که بزرگترین گروه تولیدی سیستم‌های تهویه و تبرید و لوله‌های مسی ایران و در واقع خاور میانه است.

مرحوم مقیمی فرزند یکی از پیمانکاران ساخت تونل در ایران بود که هر چند از ۵ سالگی غم از دست دادن پدر را تجربه کرد، اما همواره تحت تاثیر شگرف رفتار وی بوده است. به گونه‌ای که اطرافیانش می‌گویند به تقلید از پدرش همیشه آچار و پیچ گوشتی در دست داشت.

برایم تعریف می‌کرد که در ۹ سالگی توانسته یک اجاق برقی ابتدایی بسازد و در ۱۱ سالگی رادیو بوش را سرهم کرده است.
بعد از پایان تحصیلات دانشگاهی با محوریت هوانوردی به زادگاهش تبریز بازگشت و ۴۵ سال قبل در کارگاهی کوچک با تولید یخچال ویترینی و دستگاه بستنی ساز قدم‌های اول صنعتگری را برداشت و زمانی که نخستین فرزندش تحصیلات تکمیلی خود را به پایان رساند، فعالیت‌ها حالت رسمی و شرکتی به خود گرفت.

از معدن تا صنعت
جهش تولید؛ ماموریتی که رهبر معظم انقلاب اسلامی سال ۹۹ را به آن اختصاص داده اند موجب شد گزارش از گروه صنعتی مهر اصل را در برنامه قرار دهیم.
مجموعه‌ای که همواره از نخستین‌های ایران و منطقه است، حتی اگر مرحوم مقیمی در جمع کارکنانش نباشد.

اگر چه از فوت بنیانگذار این گروه صنعتی ۲ سال می‌گذرد، ولی روند رو به جلوی تولید هرگز متوقف نشده است.
سید امیرسیاوش، فرزند ارشد مرحوم مقیمی سکاندار کشتی تولید پدر شده است. اما سفر‌های بازاریابی برای عقد قرارداد‌های بین المللی موجب شد دسترسی به وی نداشته باشیم؛ بنابراین وقتی بعد از ۸ سال دوباره به مهر اصل می‌رویم، فخیم، مدیرتولید مجموعه صنعتی همراه ما می‌شود.

متخصص جوانی که پس از فراغت از تحصیل در سالن‌های مختلف مجموعه فعالیت کرده و حالا با کوله باری از تجربه فنی و طی دوره‌های مختلف آموزش‌های بین المللی یکی از ارکان اصلی طراحی و تولید است.
او ما را به قدیمی‌ترین سالن تولید مجموعه می‌برد. ساختمانی ۲ طبقه در شهرک صنعتی شهید سلیمی شهرستان آذرشهر که نخستین قدم‌های تولید انبوه کارخانه در آن برداشته شده است.
او می‌گوید: در این مکان از سال ۶۸ و با فناوری‌های ابتدایی آن روزها، به صورت دستی چیلر و چند قلم کالای سرمایشی دیگر که سفارش مشتری‌ها بود تولید می‌شده است.

حالا از این کارگاه برای برش و رنگ کاری قطعات استفاده می‌شود.
فخیم توضیح می‌دهد: فعالیت مهر اصل متشکل از ۲ زمینه اصلی است؛ معدن و صنایع معدنی – صنایع تهویه و تبرید.
او ادامه می‌دهد: شرکت ۳ پروانه معدنی دارد و معدن مس انجرد در شهرستان اهر بزرگترین معدن بخش خصوصی در این حوزه است که صنایع فرآوری نیز در کنار آن راه اندازی شده است. هم اکنون تا مرحله کنسانتره مس قابلیت تولید دارد.
به گفته مدیر تولید مجموعه، خط کامل تولید مس نهایی شده و با هماهنگی‌های انجام شده با سازمان صمت استان برای ترخیص ماشین آلات و تجهیزات فرآوری، در آینده نزدیک امکان تولید مس کاتد که همان ماده اولیه قطعات مختلف خطوط گروه صنعتی است فراهم می‌شود.
و، اما صنایع تهویه و تبرید که تخصص اصلی شرکت است، محصولات گوناگونی دارد از کولر‌های خانگی تا سیستم‌های پیشرفته هواپیما.

تامین نیاز‌های سرمایشی در کشور
با افزایش جهانی دما و روند روز افزون استفاده از کولر‌های گازی، فن کوئل‌ها و اسپیلیت‌ها در کشور نیاز به وارادات انبوه این کالا‌ها نیز شدت گرفته است.
سالانه میلیون‌ها دلار ارز برای خرید سیستم‌هایی که اولین مشکل آن‌ها تامین قطعات یدکی و خدمات پس از فروش است از کشورمان خارج می‌شود.
نوسان قیمت ارز و فراز و فرود روابط سیاسی هم هرازگاهی تامین آن‌ها را مشکل می‌کند.

فضلی، مدیر تولید کارخانه فن کوئل و کولر‌های گازی مهر اصل می‌گوید: حالا می‌توانیم ۵۰ درصد نیاز کشور به این محصولات را تولید کنیم. با استاندارد‌های ملی و البته بین المللی با این مزیت که مطابق با شرایط اقلیمی هر منطقه است. به عنوان مثال کولر‌هایی که برای خوزستان طراحی کرده ایم با محصولاتی که در خراسان استفاده می‌شود، تفاوت دارد. چرا که حداکثر بهره وری سرمایش، با رعایت مسائلی از قبیل دما و رطوبت منطقه محقق می‌شود.
وی می‌افزاید: ظرفیت تولید انواع محصولات در این مجموعه از ۱ هزار دستگاه تا ۱۰۰ هزار دستگاه در طول سال بسته به نوع سفارش داخلی و خارجی متغیر است.

چهارمین خط تولید دنیا
رسولی، یکی از قدیمی‌ترین مدیران مجموعه، ما را به یکی از پیشرفته‌ترین خطوط تولید می‌برد. جایی که قطعات بسیار بزرگ از فلزات مختلف در حال سرهم شدن است. اگر چه صدای برش فلزات و جوشکاری، سمفونی دائمی خطوط تولید مجموعه است، اما اینجا صدای دستگاه‌ها خیلی پایین‌تر است. گویا ظرافت تولیدات چنین اقتضایی دارد.

رسولی توضیح می‌دهد که اینجا در واقع چهارمین خط تولیدی است که در دنیا راه افتاده است. پیشرفته‌ترین فناوری‌های دنیا را به کار گرفته ایم برای تولید قطعات تحریمی هواپیما که از مهمترین آن‌ها سیستم‌های تهویه مطبوع است.
به گفته رسولی چیلر‌های تراکمی از انواع آبی و هوایی یکپارچه و چیلر‌های فلودد در این سالن تولید و علاوه بر تامین نیاز تمام انواع هواپیما‌های بزرگ و کوچک مسافربری کشور، به کشور‌های منطقه نیز صادر می‌شود.

در یکی دیگر از کارخانه چیلر‌های جذبی تولید می‌شود که با گاز شهری تولید سرما می‌کنند. این خط تحت لیسانس کاوازاکی ژاپن است.
مدیر کنترل کیفی هم توضیح می‌دهد: تنها در این زمینه حداقل ۱۴ کشور تحت لیسانس ایران فعالیت می‌کنند از جمله ترکیه، قطر، روسیه، مصر، امارات و ارمنستان و ما محصولات خود را به صورت منظم صادر می‌کنیم.

تامین ۷۴ درصدی نیاز کشور به لوله‌های مسی
اهمیت لوله‌های مسی در فناوری‌های پیشرفته امروز دنیا بر هیچ کس پوشیده نیست. علاوه بر سیستم‌های پیشرفته الکترونیکی، انواع قطعات هوشمند لوازم خانگی از جمله پکیج و سامانه‌های تهویه و تبرید نیاز به قطعات ریز و درشت لوله‌های مسی دارد.

لوله‌هایی که کشور ما با وجود برخورداری از غنی‌ترین معادن مس دنیا در کرمان و البته آذربایجان شرقی، تا ۱۰ سال قبل با وارادت تامین می‌کرد. چرا که فناوری تولید آن‌ها پیچیده است.

هادی، مدیر تولید کارخانه لوله‌های مسی مجموعه می‌گوید: هم اکنون ما قادر هستیم لوله‌هایی با قطر ۳ میلیمتر تا ۶۸ میلیمتر را تولید کنیم. این محصولات ۷۴ درصد نیاز داخلی را تامین می‌کند.
به گفته وی کشور‌های منطقه و همچنین اروپا هم مشتریان ثابت این لوله‌ها هستند.
با احتساب قیمت جهانی مس به عنوان فلزی استراتژیک که همواره از روند افزایشی برخوردار است، اهمیت صرفه جویی ارزی و صد البته ارزآوری چنین تولیدی کاملا واضح است.

عبور از تحریم خارجی و توقف با تحریم داخلی!
به گفته مدیر تولید مجموعه، هر کارخانه‌ای که راه اندازی شده است برای تامین نیاز مجموعه بوده است. فخیم می‌افزاید: در واقع اولین مشتری هر خط تولید، خود ما بوده ایم. به همین دلیل حداقل ۸۰ درصد مواد و قطعات اولیه تولید داخل است و این باعث می‌شود تحریم‌ها چندان تاثیری بر روند کار نداشته باشد.

وی می افزاید:کویل آلومینیومی، مبدل حرارتی، انواع اواپراتور، دستگاه تقطیر، کندانسور، انواع اتصالات لوله مسی، گاز نیتروژن و فن صنعتی از عمده تولیدات ۱۴ کارخانه زیرمجموعه گروه صنعتی است. اجزای تجهیزات و دستگاه‌هایی که در مهر اصل تولید می‌شوند.
البته او تاکید می‌کند: تحریم چالشی بزرگ است که زمان بندی ما را دچار مشکل می‌کند، هزینه‌ها را بالا می‌برد و در بازاریابی محصولات موانع متعددی ایجاد می‌کند. با این حال می‌شود گفت در طول سال‌ها یاد گرفته ایم چگونه با آن کنار بیاییم.

خودتحریمی، مشکلی دیگر
از او راجع به دیگر موانع تولید می‌پرسم. پاسخ می‌دهد: تحریم‌های داخلی یا بهتر بگویم خودتحریمی و بروکراسی اداری. این‌ها گاهی از فشار‌های خارجی هم بدتر تاثیر می‌گذارد و مانع تولید و صادرات می‌شود.
تغییرات مکرر، تصمیمات مقطعی و روند طولانی صدور مجوز‌ها می‌تواند صنایع بزرگ را هم با مشکلات جدی و طولانی مدت درگیر کند.
او تعریف می‌کند که چند سال قبل به دلیل ابلاغ بخشنامه‌ای جدید و البته بدون مطالعه کامل یا مشاوره با صنعتگران، از صادرات لوله‌های مسی جلوگیری شده است. اتفاقی که باعث تاخیر ۲ هفته‌ای در ارسال محموله‌ها به اروپا شده و این بدقولی موجب از دست دادن ۲ ساله بازار شده است.

تجهیزات، سرمایه و نیروی انسانی
خاطرم هست مرحوم مقیمی می‌گفت تجهیزات، سرمایه و نیروی انسانی سه رکن هر صنعت است. ما سرمایه را از داشته‌های خانواده خود روی هم گذاشتیم. اما این فکر هر کارگر است که می‌تواند به عنوان پیشران حرکت تعریف شود. ما از همان ابتدا جمع می‌شدیم و فکر‌ها را روی هم می‌گذاشتیم و دستگاهی ابداع می‌شد و یا خطی راه می‌افتاد. با هزینه کمتر و فناوری بومی قابل انعطاف.

یکی از سرکارگر‌های باتجربه تعریف می‌کند که چگونه انبوهی از دستگاه‌ها را با تمرین ساخته اند. دستگاه‌های پرس ضایعات برای تولید ورق‌های جمع آوری سیم‌ها، دستگاه‌های خم کننده و یا برش، دستگاه تولید پیچ‌ها و اتصالات. جالب است بدانید تنها در یک نمونه از این کار‌ها قیمت ورق ۲۰ برابر کاهش یافته است.

هم اکنون یک هزار و ۵۸۰ نفر به صورت مستقیم در مجموعه مشغول کارند و با احتساب نمایندگی‌ها داخلی و خارجی برای بیش از ۶ هزار نفر اشتغال غیرمستقیم ایجاد شده است.
فخیم می‌گوید: ۲۰ کارشناس ما ۳ سال مشغول طی دوره تخصصی آموزش در ژاپن بوده اند و هر سال گروه‌های مختلفی از کارشناسان در کلاس‌های فنی شرکت می‌کنند و این در کنار تجهیزات به روز، رمز حفظ استاندارد‌های بین المللی ماست.

کیفیت، شاخص تولید و حمایت، رمز توسعه
در ورودی ساختمان اداری مجتمع صنعتی، سالن بزرگی پیش روی بازدید کنندگان است. با صد‌ها لوح و تندیس تقدیر و گواهینامه کیفیت.
مهر اصل بار‌ها به عنوان کارآفرین برتر کشور انتخاب شده و اگر چه دولت‌های متعددی روی کار آمده اند، ولی هیچ تغییری در سیاست‌های شرکت ایجاد نشده است.

با توجه به اولویت کیفیت گرایی، طرح انطباق عملیات تولید شرکت با خواسته‌های استاندارد جهانی سری ISO۹۰۰۰ و مستندسازی اتوماسیون کامل محقق شده و اولین گواهی ISO۹۰۰۱-۲۰۰۰ در صنعت تهویه مطبوع کشور برای چیلر‌های آبی و هوایی تا ۶۰۰ تن تبرید از مؤسسه Lloyd’s انگلستان اخذ شده است.
موفقیت دیگر، اخذ گواهینامه ISO۱۴۰۰۱ از مؤسسه MOODY INTERNATIONAL انگلستان است و این شرکت تنها تولید کننده چیلر‌های جذبی تحت لیسانس KAWASAKI ژاپن است که افتخار بزرگی برای ایران محسوب می‌شود.

امین زاده، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی در بازدیدی که از مجموعه داشته است می‌گوید: شرایط موجود به خوبی بیانگر این است که چنین واحد‌هایی در شرایط کنونی تحریم‌ها نه تنها توانسته اند در برابر مشکلات مقاومت کنند بلکه حتی کالا‌های صادراتی هم تولید می‌کنند.

او در خصوص نقش حمایت‌های دولتی برای گسترش چنین صنایع بزرگی هم تاکید می‌کند: ایجاد بستر لازم برای بهره برداری حداکثری از ظرفیت‌های استان با همکاری بخش خصوصی یک اولویت است و حوزه معدن در این میان از اهمیت خاصی برخوردار است.
به گفته رئیس سازمان صمت، تکمیل زنجیره تولید در معدن مس انجرد مورد حمایت همه مسئولان استانی است و رفع مشکلات پیش پای اجرای مرحله ذوب در مجتمع معدنی مهر اصل در دستور کار قرار دارد.

تفکر تولید، میراث ماندگار
با توصیف عظمت کار یک مجموعه، نوشتن از مرگ یک صنعتگر بسیار سخت‌تر می‌شود. مردی که تمام عمر خود را پای تولید گذاشت سرانجام ۱۳ شهریور ۱۳۹۷ در ۷۵ سالگی هنگام آزمایش یکی از سیستم‌های فشاری کارخانه، به دلیل انفجار ناگهانی جانش را از دست داد.

کارگر جوانی می‌گوید: مهندس بزرگ به ما می‌گفت هرگز چیزی برای خودم نخواسته ام. هر چه ساخته ایم برای شما و مملکت است. تا وقتی کارخانه را برای خود بدانید، پیشرفت متوقف نمی‌شود.
فرزانه که خود یکی از کار آفرینان برتر کشور است از ویژگی‌های وی چنین تعریف می‌کند: مرحوم مقیمی ترسی از تجربه نداشت. فکر می‌کرد. مشورت می‌کرد و بعد اقدام. به همین دلیل توانست سیستم را به گونه‌ای رو به جلو طراحی و هدایت کند که ده‌ها سال است ادامه می‌یابد.

در کارخانه که راه می‌روم، خاطرات مصاحبه سال ۹۱ را مرور می‌کنم.
صنعتگر نمونه تبریزی می‌گفت: اگر امروز یک تولید کننده با دیروزش یکی باشد، کارش چندان فایده‌ای ندارد. من از کارگاهی ۹ متر مربعی آغاز کردم. از خدا خواستیم و عهد کردیم که صنعتی بزرگ در کشور راه بیندازیم و شد …

اراده‌ای برای فردا
حتی بازدید اجمالی از مجموعه هم یک روز کاری کامل زمان لازم دارد. دیدن جوانان و دانش آموختگان شهر و استان ما همپای متخصصان پیشکسوت صنعت ایرانی پشت دستگاه‌های پیشرفته‌ای که محصولاتش در دنیا حرف‌های فراوانی برای گفتن دارد، حسی نیست که بتوان با نوشتن به خوبی توصیف کرد.
موقع خروج از محوطه، نگاهی به فاز توسعه مجموعه می‌کنم. حالا سه کارخانه جدید در حال احداث است. به زودی وسعت سالن‌های تولید به ۸۰ هزار متر مربع خواهد رسید با صد‌ها نوع محصول تا نشان ایرانی در بازار‌های جهانی درخشان‌تر شود.