نان سفره من؛ راه شهری را سد کرده است

نان سفره من؛ راه شهری را سد کرده است/ مرثیه ای برای روز کارگر

به قلم یاسمین مولانا

برخی نان سفره خود را پشت میز، عده ای در فروشگاه های کوچک و بزرگ، یکی پشت فرمان و آن دیگری در جای جای خیابان های شهر می یابد. اما روزهای کرونا زده تبریز هم مثل همه شهرهای دیگر، خیابان ها را از افراد آشنای همیشگی خود خالی کرده، افرادی که برای مردم شهر، شور بساط شان در خیابان ها حکم زندگی را دارد و برای شهرداری و مقامات حکم سد معبر.
دست فروشان که با بساطشان حرکت و زندگی را در شریان های شهر به جریان در می آورند این روزها در خیابان ها جایشان خالی است و ذهن ها نگران از سفره هایی بوده که کرونا برچیده است، سفره هایی که دل صاحبانش به همان شیرینی بساط و خرید و فروششان در روزهای شب عید و روزهای بهاری و تابستانی گرم است.
هر چند که طی سال های اخیر در میان دست فروشان آشنای خیابان ها و محلات، افراد بسیاری به جمع آنها افزوده شده اند، تولید کننده هایی که تولیداتشان در فروشگاه ها خریدار پیدا نمی کرد به ناچار به بساط شبانه خیابان ها ملحق می شدند و یا کارگردان بسیاری که با همه گیری بحران اقتصادی کارخانه ها و صنایع و تعدیل نیروی محل کارشان آنها هم به جمعیت دست فروشان پیوسته اند و این روزها کرونا فشار اقتصادی مضاعفی را به این قشر وارد کرده و در بهبوهه مشکلات به دست فراموشی سپرده شده اند.
گرچه در سالهای اخیر به صورت جسته و گریخته به خصوص با نزدیک شدن به بازار شب عید صحبت از ساماندهی دستفروشان به میان می آید و با گذر از این روزها باز هم فراموش می شود، اما این روزها جمع شدن کامل دستفروشان نشان داد که ساماندهی تمام چاره کار نیست و در روزهای بحرانی مشکلات اقتصادی این قشر تبعات اجتماعی گسترده ای را می تواند با خود به همراه بیاورد.

غم نان یا غم کرونا

پیش از این گفته می شد که سفره زندگی من راه دیگران را سد کرده و بساطم با این عنوان از سوی شهرداری بارها جمع آوری شد، اما اگر پشتوانه ای برای افرادی همچون من بود دیگر ما هم راه کسی را سد نمی کردیم.
این ها را آقا رضای دستفروش می گوید که بساطش در بازار تبریز مشتریان ثابت و گذری خود را دارد.
حالا که کرونا آمده بساط همه را برچیده، چه بازاری مغازه دار و چه کارخانه دار و چه من دست فروش اما این روزها فکر و خیال خوره روح و روانم شده است و نه پس انداز و سرمایه ای دارم که این روزها را با آن گذران کنم و نه می شود دست فروشی کرد و نه راهی برای کارهای روزمزد باقی مانده است. هر سال می گوییم دریغ از پارسال و گویا قرار نیست هیچ گاه اوضاع بهتری را تجربه کنیم.
اقا رضا می گوید گرچه تورم و افزایش قیمت ها بازار همه را از رونق انداخته بود با این حال بخشی از مردم که می خواستند وسیله مورد نیاز خود را کمی ارزان تر خریداری کنند سری به دستفروش ها می زدند.
در این میان قاسم آقا دیگر دستفروش که حوالی تربیت بساط خود را به پا می کرد هم چشم امیدش به شب های عید بود و بعد از آن به روزهای بهار و تابستان که مردم بیشتر به خیابان ها امده و خرید می کنند.
شب عید بساط همه را جمع کردند تا شیوع کرونا را مهار کنند و حالا که همه به سر کار خود برگشته اند ما همچنان بی کار مانده ایم و اجازه کار نداریم و کسی نمی پرسد که سرنوشت افرادی همچون ما چطور خواهد شد. قرار بود بیمه بیکاری به کارگران و دستفروشان بدهند اما آنقدر شرط گذاشتند که من و امثال من از گرفتن بیمه بیکاری هم حذف شویم.
قاسم آقا امیدوار است که او هم همچون دیگران که سر کار برگشتند به همین زودی کارش را از سر گیرد و با ۲۰۰ یا ۶۰۰ تومان کمک هزینه دولت با این گرانی روز به روز نمی شود دوام آورد.

پرداخت بیمه بی کاری به دستفروشان و کارگران؛ به شرطه ها و شروطه ها

موضوع بی کاری کارگران روزمزد که در سایه شیوع کرونا و تعطیلی مشاغل به تیتر خبرها تبدیل و نگرانی عمومی را با خود به همراه آورد، شریعتمداری وزیر کار نیمه دوم اسفند ماه ۹۸ اعلام کرد درباره افرادی که دارای قرارداد رسمی کار نیستند مثل دستفروشان تصمیم گیری و مقرر شد حدود سه هزار میلیارد تومان سرمایه به منظور پرداخت بیمه‌های بیکاری و ارائه تسهیلات به این افراد تخصیص یابد.
اما در هفته دوم فروردین ماه سال جاری با افزایش تعداد ثبت نام کنندگان در سامانه بیمه بیکاری، محدودیت هایی در اختصاص مقرری بیمه بیکاری اعمال شد و مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت کار، ملاک پرداخت مقرری بیمه بیکاری را تنها ثبت نام در سایت ندانست و این بیمه را شامل کارگرانی عنوان کرد که مشمول قانون کار، قانون بیمه بیکاری و قانون تامین اجتماعی هستند.
بنا بر اعلام مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت کار شیوه نامه ای که در تاریخ ۱۱ فروردین ۱۳۹۹ به امضای مشترک معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و مدیر عامل سازمان تامین اجتماعی رسیده و به تمامی استان ها ابلاغ شده است، ۱۰ گروه از فعالیت ها و زیربخش های اقتصادی به عنوان فعالیت هایی که متاثر از ویروس کرونا بوده اند و به صورت غیر مترقبه کسب و کار آنها دچار آسیب شده و کارگران این فعالیت ها هم مشمول قانون کار و بیمه بیکاری باشند می توانند برای مدت سه ماه از مزایای بیمه بیکاری طبق ضوابط قانونی بهره مند شوند.
اما با درنظر گرفتن سه شرط مشمول قانون کار، قانون بیمه بیکاری و قانون تامین اجتماعی می توان گفت که سایر بیمه شدگان از جمله بیمه های خاص، مشاغل آزاد، خویش فرمایی، کارگران ساختمانی، قالیبافان، رانندگان تاکسی و حمل و نقل شهری که سه درصد بیمه بیکاری را واریز نمی کنند و از مشمول قوانین ذکر شده مستثنی هستند نمی توانند درخواست بیمه بیکاری بدهند.
علاوه بر این بخش اعظمی از جامعه کارگری اعم از کارگران زیرپله ای، کارگران فصلی و دستفروشان که مشمول قانون کار و تامین اجتماعی نیستند و حق بیمه ای برایشان واریز نمی شود و به دلیل شیوع کرونا بیکار شده یا گرفتار تعطیلی کارگاه شده اند از گرفتن مقرری بیمه بیکاری در شرایط حاضر محروم شده اند.

بحران های اجتماعی در کمین شهر

گرچه در شرایط عادی بازاریان و مغازه داران، دستفروشان را رقیب رونق یا کسادی کار خود می دانند که با اجناس ارزان تر مشتری ها را در خیابان ها و در مسیر رسیدن به مغازه های پر زرق و برقشان منحرف می کنند اما در واقع وجود دستفروشان چه کهنسال و چه جوان برای جامعه دردناک است و حکایت از ضعف عمیق اقتصادی دارد که فرد کهنسال را برای کسب روزی هر روزه اش به خیابان کشانده و نیروی جوان هم در این سیر، در حال هرز رفتن است.
در حقیقت این افراد بر این باورند اگر آن‌ها دستفروشی نکنند، ممکن است به دزدی یا مشاغل سیاه روی آورند و از روی ناگزیری به این کار مشغولند؛ چطور که به جمعیت این افراد با افزایش مشکلات اقتصادی طی سال های اخیر افزوده شده و صاحبان مشاغل و حتی تولید کنندگان مختلف هم شبانه در معابر پر جمعیت همچون ائل گلی و یا چایکنار و منصور و … به این کار روی آورده اند.
اما شیوع کرونا و عدم حمایت های لازم از این قشر به نظر می رسد راه را برای آنها باز کرده تا همان چه را که برای فرار از انجامش به دستفروشی روی اورده بودند را پی بگیرند.
هر روز دستفروشی بیش از گذشته در جامعه گسترش می یابد اما هیچ برنامه‌ای در کشور به صورت کلان و واقعی برای دستفروشان وجود ندارد و مسئولان به صورت مقطعی و گزیده ای با آن‌ها مماشات می‌کنند.
حجم زیاد کودکان و زنان دستفروش آسیب‌های اجتماعی را به دنبال خود خواهد داشت. کودکان معتاد، کودکان قربانی تجاوز و خشونت و… تنها بخشی از این آسیب‌های اجتماعی است که هزینه‌های زیادی بر فرد و جامعه وارد می‌کند.
حال و روز دستفروشان و تمام کارگران روز مزد پیش از این قصه پر غصه بود و روایت هر گوشه ای از زندگی آنها مثنوی هفتاد من است که با وجود معضلات اجتماعی و اقتصادی شیوع کرونا پیش بینی می شود در صورت ادامه این روند و بی توجهی مدیران، غده ای چرکین در زیر پوست شهر در قالب معضلات اجتماعی روزی سر برآورد.